Fillip Studios is in 2018 opgericht door productdesigner Roos Meerman en Tom Kortbeek met een achtergrond in theater en muziek. Sinds 2014 werken zij al samen. In 2015 presenteerden zij het werk Tactile Orchestra, een interactieve installatie bestaande uit een grote wand met zachte stof. Door deze aan te raken kun je een strijkorkest bespelen. Dit leidde tot de ontwikkeling van Kozie, een kussen en wandobject gevuld met herkenbare geluiden voor mensen met dementie, autisme of meervoudige handicaps. Artikel door Linda Koke. 

Hoe is Kozie tot stand gekomen?
Roos: 'We kregen op Tactile Orchestra reactie vanuit de zorg dat de techniek ook interessant zou kunnen zijn voor mensen met dementie, een meervoudige handicap of autisme. Zo hebben we gekozen om Kozie een product voor de zorg te maken.'

Tom: 'Als Fillip Studios is onze slogan ‘impact door verwondering’. Om mensen zich te laten verwonderen is veiligheid of vertrouwdheid nodig: het gevoel van thuis. Daar gaat Kozie over: om voorwaarden te creëren zodat mensen zich weer veilig in een omgeving voelen en zich durven te verwonderen.'

Wat is jullie filosofie achter de aandacht voor geluid in jullie praktijk?
Tom: 'Geluid komt op een heel ander niveau bij mensen binnen dan de andere zintuigen. Tekst is heel rationeel. Muziek heeft de dualiteit in zich dat het zowel een heel wiskundig systeem is, als je kijkt naar de notenleer, maar in de uitvoering en ervaring juist heel emotioneel kan zijn. Er zit een onbeschrijflijk gevoel aan. Bij mensen met dementie die op het rationele vlak beperkt zijn of niet meer kunnen uiten wat ze willen, kan muziek daar een leidraad in zijn om toch met hun gevoel iets te doen. Muziek is echt een heel puur iets wat altijd raakt. Dat past ook heel erg bij de dingen die wij doen: een beleving creëren die niet altijd in woorden uit te leggen is.'

Welke rol kan geluid in de ervaring van thuis spelen?
Tom: 'Geluid kan - net als geur - een herinnering oproepen. Daarom is onze tagline van Kozie niet voor niks ‘het gevoel van thuis’. Die basisvoorwaarde voor verwondering - je vertrouwd en veilig voelen - zorgt dat je je durft open te stellen voor de wereld om jou heen. Mensen met dementie die niet meer thuis wonen begrijpen de wereld om zich heen niet meer goed; dit kan veel angst oproepen. Door middel van geur, geluid of tast kun je iemand terug brengen naar een plek die zij kennen uit hun herinnering: denk aan de geluiden als het ritselen van blaadjes tijdens een boswandeling met je familie. Bij het aanraken van het geluidskussen KozieMe, hoor je deze geluiden en word je weer even meegenomen naar dit moment.'

Roos: 'Elk geluid wat je opslaat, sla je op met een herinnering. Bij mensen met dementie vagen die herinneringen langzaam weg. De herinneringen die nog wel in het brein verborgen blijven, kunnen zij niet zelfstandig oproepen, maar door muziek te gebruiken kunnen ze die herinnering wel nog terug halen. Dat fenomeen heet reminiscentie. Muziek raakt aan heel veel verschillende delen in de hersenen. Sommige zintuiglijke ervaringen zitten maar in één deel, maar muziek niet. Dit maakt het dus ook meer impactvol.'

Wat betekent thuis voor jullie?

Roos: 'Voor mij is thuis het gevoel dat je je nergens anders zorgen over hoeft te maken behalve je prettig te voelen in je eigen omgeving. Tom: Thuis is je zo vertrouwd voelen om te kunnen zijn wie je bent en dat je jezelf niet hoeft tegen te houden in wat je doet.'